MENU
 
Wszystkie kategorie IO Tarczyca PCOS Poporodowe Zapalenie Tarczycy Lifestyle

Wszystko, co musisz wiedzieć o żelazie - okiem farmaceutki

Żelaz to nie od dziś gorący temat. Gorący ze względu na ogromne zainteresowanie, spowodowane coraz częstszym problemem jego niedoborów, ale też bardzo dużej świadomości i wiedzy na temat ogromnego znaczenia żelaza dla funkcjonowania naszego organizmu. 

Dlatego dzisiaj żelazo okiem farmaceutki!



Żelazo w pigułce

Żelazo (Fe) stanowi jeden z podstawowych mikroelementów naszego organizmu. Jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wszystkich komórek organizmu. Bierze udział w przenoszeniu atomów tlenu i elektronów oraz ma istotne znaczenie dla aktywności wielu enzymów łańcucha oddechowego i cyklu Krebsa. W około 75% występuje w postaci jonów dwuwartościowych związanych z hemoglobiną we krwi, co warunkuje transport tlenu do tkanek i narządów.
Niedobór żelaza jest najczęstszym powodem wystąpienia niedokrwistości. Niedokrwistość często określana jako anemia –  to stan, w którym całkowita masa czerwonych krwinek lub ich zdolność do przenoszenia tlenu jest niewystarczająca, aby zapewnić odpowiednie utlenowanie tkanek i narządów naszego organizmu 


Normy żelaza 
Prawidłowe stężenie żelaza wynosi odpowiednio: u mężczyzn 17,7-35,9 μmol/l (90-200 μg/dl); u kobiet 11,1-30,1 μmol/l (60-170 μg/dl).



Czy w takim razie łatwo o niedobory żelaza?

Niedobór żelaza jest coraz częstszym problemem. Może do niego dochodzić w wyniku nieprawidłowej diety lub upośledzonego procesu wchłaniania. 
Niedokrwistość z niedoboru żelaza rozwinąć się może w kilku przypadkach:



Rozpoznaj niedobór żelaza

Objawy niedoboru żelaza tak naprawdę zależą od stadium schorzenia. Początkowo objawy mogą w ogóle nie występować, lub być na tyle słabe, że nawet nie zwróci się na nie uwagi. Jednak, gdy ono postępuje, mogą pojawić się mało charakterystyczne objawy jak np.:

 Do tego pojawić się może ból i zawroty głowy, kołatanie serca i mroczki przed oczami, zajady, specyficzne wygładzenie i obrzęk języka, łamliwość paznokci czy wypadanie włosów. Niedobór żelaza objawiać się może również zaburzeniami odporności!



Jak sprawdzić czy niedobór żelaza dotyczy też mnie? 

Jeśli zauważyłaś/eś u siebie lub u bliskiej Ci osoby  niepokojące objawy, wybierz się na badania krwi! Oznacz surowiczy poziom żelaza w organizmie poprzez pomiar stężenia białek – ferrytyny i transferyny, a także jego całkowitą zdolność wiązania (TIBC). 



Czy dieta to dobre źródło żelaza?

Co z dietą? Otóż prawidłowo zbilansowana dieta może dostarczyć nam średnio 10-15 mg żelaza, z czego wchłonięciu ulegnie jedynie 1-2 mg. Żelazo występuje w dwóch rodzajach - w formie dwuwartościowej (hemowej), uzyskiwanej z produktów pochodzenia zwierzęcego), oraz trójwartościowej (niehemowej), otrzymywanej z produktów roślinnych (np. rośliny strączkowe) lub zawartej również w żółtkach jaj. Które z nich jest bardziej przyswajalne? Dwuwartościowe – to, które wchłania się w około 20-25% - obecne między innymi w wątróbce i mięsie (szczególnie wołowym). 



Co wtedy, gdy czas na wsparcie farmakologiczne?

Doustne preparaty zawierające żelazo dostępne są zarówno w postaci suplementów diety, jak i leków, a zawartość żelaza zależy od przeznaczenia i od postaci tych preparatów. W preparatach farmaceutycznych żelazo występuje w formie soli lub chelatów. 

Co najczęściej? Siarczan, bursztynian, glukonian i fumaran żelaza. Natomiast z chelatów najczęściej jest to diglicynian żelaza.

Również w przypadku preparatów żelaza ważne jest, żeby mieć świadomość, jaka jest różnica między lekami a suplementami? 

W bardzo bardzo dużym skrócie - jak zawsze suplementy to ta gorsza opcja. W ich przypadku producent nie jest zobowiązany do przeprowadzenia kontroli jakościowej i prezentacji wyników badań trwałości preparatu. Nie podlega on również badaniu toksyczności, tolerancji, czy też interakcji i działań niepożądanych, stąd też takich informacji w czy na opakowaniu nie znajdziemy. 



Kiedy stosować żelazo? 

To, o jakiej porze najlepiej stosować żelazo, zależy od dwóch rzeczy:


1. od tego, jak tolerujesz preparat, który stosujesz - czyli czy np. nie masz po nim bólów brzucha czy nudności 
2. czy stosujesz jakieś inne leki, jak np. lewotyroksynę i konieczne jest zachowanie odstępu miedzy tymi preparatami 

Wszystkie te informacje możesz sprawdzić w ulotce dołączonej do leku, ale w wielkim skrócie mogę Ci powiedzieć że: 




A wiecie dlaczego żelazo często łączone jest z witaminą C? Dlaczego akurat witamina C?

Witamina C (kwas askorbinowy) często występuje w preparatach zawierających żelazo. Jaką pełni funkcję? Otóż, witamina C jest promotorem wchłaniania żelaza w jelitach, zwiększa przyswajalność jonów żelaza w przewodzie pokarmowym. Stąd też nieraz można usłyszeć, że w trakcie stosowania żelaza zalecane jest również spożywanie soków cytrusowych lub dodanie do diety produktów bogatych w witaminę C. Znaczy to nie mniej nie więcej niż to, że witamina C znacząco poprawia wchłanianie żelaza i tym samym jego działanie. 



Działania niepożądane - największa zmora preparatów żelaza

Preparaty żelaza są niestety tą grupą, w przypadku której działania niepożądane, zwłaszcza na początku stosowania, mogą pojawiać się często. Najczęściej dotyczą one przewodu pokarmowego – mogą pojawić się bóle brzucha, zaparcia, biegunki, zgaga, nudności i charakterystyczne czarne stolce. Pocieszające jest, że objawy te mijają wraz z czasem stosowania żelaza. 



Żelazo a choroby tarczycy - nierozerwalny związek przyczynowo - skutkowy

TAK! Żelazo pełni istotną funkcję w syntezie i działaniu hormonów tarczycy. 

Jaką? 

Wchodzi w skład grupy hemowej centrum aktywnego enzymu - peroksydazy tarczycowej (TPO), związanej z błoną glikozylowaną hemoproteiny, odgrywającej kluczową rolę w biosyntezie hormonów tarczycy. Brzmi strasznie, ale w uproszczeniu - żelazo odgrywa kluczowa rolę w budowie związku pomagającego w powstawaniu hormonów tarczycy, a także ich magazynowania. 

Z tego wynika, że niedobór żelaza może więc prowadzić do znacznego pogorszenia produkcji hormonów tarczycy i tym samym pogorszenia stanu naszego zdrowia i samopoczucia. 

U osób z niedoczynnością tarczycy oraz chorujących na Hashimoto często diagnozuje się niedokrwistość, wynikającą właśnie z niedoboru żelaza. To właśnie ten związek przyczynowo - skutkowy. Co ciekawe, niedobór żelaza może nasilać niedoczynność tarczycy, i zwiększać zapotrzebowanie na lewotyroksynę. 

Dlatego zwłaszcza w przypadku osób z niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto, ważne jest sprawdzanie poziomu parametrów, mówiących o stanie żelaza w naszym organizmie. 


Temat żelaza nigdy się nie kończy. Pojawiają się nieustannie nowe informacje, dotyczące zarówno nowych, lepiej przyswajalnych form żelaza, jak i poprawiania jego wchłaniania poprzez nowe połączenia. Dlatego też nawet się nie łudzę, że dzisiejszy wpis wyczerpał temat. Jedyne, co mogę obiecać, to że jeśli coś w tym temacie was interesuje, pytajcie! Chętnie dopowiem :) 


Magda


 

Bibliografia:

[1] Mikołaj Miernik, Wydział Farmaceutyczny, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Magnez, wapń, żelazo – jak mądrze je suplementować?, 2016.
[2] Szklarz M, Gontarz-Nowak K, Matuszewski W, Bandurska-Stankiewicz E. Iron: Not Just a Passive Bystander in AITD., 2022.
[3] Karakulska-Prystupiuk E.. Niedokrwistość z niedoboru żelaza – postępowanie w praktyce lekarza rodzinnego., Choroby krwi w POZ, 1/2019; 49-55. 
[4] https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.11.2.1.
(dostęp: 20.04.2023)
[5] Pietrzak B. i wsp., Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016, tom 1, nr 3; 115-121. 
[6] Pawlak A., Rajczykowski K., Loska K., Ahnert B., Wiechuła D., Ocena zawartości żelaza w witaminowo-mineralnych suplementach diety, Bromat. Chem. Toksykol. – XLIX, 2016, 1, str. 23-31. 
[7] Świetlik R., Dębska P., Trojanowska M., Porównanie profili uwalniania żelaza z witaminowo-mineralnych suplementów diety zawierających diglicynian żelaza (II), Bromat. Chem. Toksykol. – L, 2017, 2, str. 172-178.
[8] Myśliwiec M., Doustna suplementacja żelaza w niedokrwistości nerkowopochodnej, Forum Nefrologiczne 2012, tom 5, nr 3; 195-203.
[9] Katarzyna Lachowicz, Małgorzata Stachoń, Ewelina Pawłowska-Goździk, Ewa Lange; Fizjologiczne aspekty postępowania dietetycznego w chorobie Hashimoto, Kosmos Problemy Nauk Biologicznych 2019, Tom 68, nr 2; 201-214.
[10] Gupta N, Narayan A, Tonk RS, Gupta SK, Narayan A. Study of Relationship Between Iron Deficiency and Thyroid Function in Pregnant Females, 2022.
[11] Starchl C, Scherkl M, Amrein K. Celiac Disease and the Thyroid: Highlighting the Roles of Vitamin D and Iron. 2021.
[12] R V, Dhiman P, Kollipaka R, P S, V H. Association of Hypothyroidism With Low Serum Ferritin Levels and Iron-Deficiency Anemia During the First Trimester of Pregnancy. 2022.