Czy tarczyca się starzeje?
Czy tarczyca się starzeje?
W kilku słowach…
Tarczyca pełni kluczową rolę w regulacji metabolizmu, rozwoju i funkcjonowaniu organizmu poprzez produkcję hormonów tarczycy. Czy zastanawialiście się kiedyś, czy proces starzenia wpływa na jej funkcje? A jeśli wpływa, to jak?
Starzenie się tarczycy jest naturalnym procesem, który może prowadzić do różnorodnych zmian morfologicznych i czynnościowych w tym ważnym gruczole endokrynnym. To właśnie temu aspektowi zostanie poświęcony ten wpis.
Tarczyca i jej zmiany morfologiczne i czynnościowe
W procesie starzenia zachodzą pewne zmiany w morfologii naszej tarczycy. Dochodzić może do zmniejszenia objętości naszego gruczołu tarczowego. Nabłonek pęcherzykowy ulega spłaszczeniu, a rozmiar pęcherzyków zmniejsza się.
Jednocześnie dochodzi do zwiększenia ilości elementów włóknistych oraz limfocytów. Warto zaznaczyć, że liczba komórek C u mężczyzn ulega zwiększeniu, a u kobiet – zmniejszeniu. Różnica ta wyraźnie widoczna jest po 60 roku życia. W procesie starzenia często obserwuje się tworzenie się guzków lub torbieli, co związane jest z nadmiernym rozrostem tkanki gruczołu tarczowego.
Do jakich zmian czynnościowych dochodzi w procesie starzenia?
- Zmniejszona produkcja hormonów tarczycy, która doprowadzi do wystąpienia niedoczynności tarczycy.
- Wraz z wiekiem tarczyca zmniejszy niestety swoją zdolność do dostosowywania się do stresu lub innych czynników obciążających. Będzie jej zatem trudniej wytwarzać wystarczającą ilość hormonów w odpowiedzi na zwiększone zapotrzebowanie organizmu.
- Nadmierny rozrost tkanki zwiększa ryzyko wola guzkowego, który może mieć różne skutki, w zależności od ich charakteru.
Warto pamiętać o tym, że nie każda osoba doświadcza takich zmian w tarczycy i w takim samym stopniu – jest to kwestia między innymi indywidualnych predyspozycji genetycznych. Niemniej jednak, gdy zauważysz jakiekolwiek niepojące zmiany, czy też objawy związane z tarczycą – skonsultuj się ze specjalistą.
Co z jodem?
No właśnie, co z jodowychwytnością? Otóż, wraz z wiekiem tarczyca wychwytuje coraz mniejsze ilości jodu. U osób w wieku między 80 a 90 rokiem życia, jest ona aż o około 40% NIŻSZA niż u trzydziestolatków!
Jak zmienia się stężenie hormonów?
U osób starszych, produkcja hormonu T4 w gruczole tarczowym zmniejsza się o około 20 μg na dobę. Jednocześnie aktywność enzymu – 5’dejodynazy typu 1 – w tkankach obwodowych maleje, przez co dochodzi do hamowania przemiany T4 w T3. Okres biologicznego półtrwania T4 ulega wydłużeniu. O ile? Otóż z 7-8 dni, do 9,3 dnia, co skutkuje niewielką zmianą stężeń hormonów tarczycy nawet do 100 roku życia.
Obniżenie aktywności 5’-dejodynazy typu 1 wynika z redukcji beztłuszczowej masy ciała oraz obecność chorób pozatarczycowych, które występować mogą u osób starszych pozornie zdrowych. Produkcja dobowego T3, gdzie w 80% odpowiedzialna jest konwersja T4 do T3 na obwodzie, ulega zmniejszeniu o około 20 μg u mężczyzn i 10 μg u kobiet. W rezultacie stężenie hormonów T3 i FT3 w surowicy ulega istotnemu obniżeniu.
Oś podwzgórze-przysadka-tarczyca
Wyniki wielu przeprowadzonych badań na temat czynności osi podwgórze-przysadka-tarczyca u osób starszych niestety nie są jednoznaczne.
- W procesie starzenia dochodzić może zarówno do zmniejszonej, jak i prawidłowej odpowiedzi TSH na stymulację TRH (tyreoliberyną).
- W przypadku obniżenia stężenia hormonów tarczycy na skutek podania farmakologicznej dawki jodu można zaobserwować zmniejszoną lub prawidłową odpowiedź TSH.
- U osób starzejących się/starszych zachowany jest dobowy rytm wydzielania TSH.
- Podczas nocnego szczytu wydzielania hormonu TSH obserwuje się obniżone stężenie tego hormonu.
Jak zmiana stężenia TSH wpływa na długość życia?
Badania przeprowadzone wśród osób starszych dostarczają interesujących wniosków na temat związku między stężeniem hormonów tarczycy a długością życia i ogólną sprawnością. Wyniki tych badań są zaskakujące i ciekawe, szczególnie dla osób zainteresowanych długowiecznością i zdrowym starzeniem.
Pierwszym odkryciem jest fakt, że subkliniczna i jawna niedoczynność tarczycy może rzeczywiście wpływać korzystnie na długość życia osób powyżej 85 roku życia. Okazuje się, że osoby z obniżonym stężeniem TSH mają niższą umieralność w tej grupie wiekowej, ale co ciekawe – nie ma negatywnego wpływu na ich ogólną sprawność czy nastrój.
Choroby tarczycy
Nadczynność tarczycy u osób starszych
Wśród osób starszych kliniczny obraz nadczynności tarczycy różni się nieco od obrazu klinicznego u młodych pacjentów. Rzadziej obserwuje się postać hipermetaboliczną, a częściej apatyczną, która przebiega z intensywną utratą masy ciała, spadkiem nastroju czy też uczuciem zmęczenia.
U starszych osób nadczynność tarczycy wiąże się z negatywnym wpływem na ośrodkowy układ nerwowy. W przypadku obniżonego stężenia TSH ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera wzrasta 2-3 krotnie. Natomiast jeśli poziom FT4 jest podwyższony, zwiększa się ryzyko atrofii mózgu.
Warto wspomnieć również, że u osób starszych zmagających się z nadczynnością tarczycy zwiększa się ryzyko osteoporozy i złamań.
Oczywiście zależności te nie muszą dotyczyć każdej osoby starszej, a ponadto wymagają dalszych, dokładnych badań.
Niedoczynność tarczycy u osób starszych
Objawy niedoczynności tarczycy u osób starszych przypominają często fizjologiczny proces starzenia, co utrudnia wcześniejsze rozpoznanie choroby (dlatego warto przeprowadzać badania przesiewowe). Objawy te obejmują między innymi osłabienie pamięci, apatię, spowolnienie psychofizyczne, suchość skóry, nietolerancję zimna i wypadanie włosów.
Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy u osób starszych jest przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, znane również jako choroba Hashimoto. Istotną przyczyną są również czynniki związane z leczeniem, takie jak np. terapia jodem promieniotwórczym, czy też brachyterapia nowotworów.
Jak wygląda leczenie niedoczynności tarczycy osób starszych? Otóż RÓŻNI się od terapii stosowanej w innych grupach wiekowych. Należy bowiem unikać stosowania kombinacji lewotyroksyny i liotyroniny, a podawana dawka lewotyroksyny powinna być o 20-30% niższa niż u innych grup wiekowych. Należy je rozpoczynać od jak najmniejszych dawek i stopniowo zwiększać, monitorując układ krążenia oraz stężenie hormonów tarczycy.
Bibliografia
Lewiński A, Sewerynek E. Gruczoł tarczowy - zmiany struktury i funkcji gruczołu w przebiegu procesu starzenia. Przewodnik Lekarza/Guide for GPs. 2000:90-93.
Rabijewski M, Zgliczyński W. Endokrynne aspekty starzenia się mężczyzn. Przegląd menopauzalny 2010; 3: 184-189.